اهمیت نماز اول وقت

ایلام – به گزارش شکرستان به نقل از ترنم بهاری، در قرآن یکی از خصوصیات اهل ایمان محافظت بر نماز بیان شده است، محافظت نماز، همان توجه ویژه به نماز و عدم سهل‌انگاری در برپایی این امر مهم است؛ این محافظت صورتهای گوناگونی دارد که یکی از آن‌ها بجا آوردن نماز در اول وقت است.

در ابتدا ذکر این نکته لازم است که خواندن نماز در اول وقت امری است مستحب نه واجب. یعنی اینکه بجا آوردن نماز در اول وقت نسبت به وقتهای بعدی، ثواب بیشتری دارد و به تأخیر انداختن آن موجب کم شدن ثواب این عمل خواهد شد.

در قرآن یکی از خصوصیات اهل ایمان محافظت بر نماز بیان شده است: «و الّذین هم علی صَلواتِهم یحافِظون» مؤمنان کسانی هستند که بر نماز خویش مواظبت دارند و همه اوقات نماز را حفظ می‌کنند. محافظت نماز، همان توجه ویژه به نماز و عدم سهل‌انگاری در برپایی این امر مهم است؛ این محافظت صورتهای گوناگونی دارد که یکی از آن‌ها بجا آوردن نماز در اول وقت است.

رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فر مودند: تا انسان مواظب نمازهای پنج‌گانه در اوقاتش می‌باشد، شیطان از او می‌ترسد پس وقتی آن را ضایع ساخت (نمازها را در اوقاتش نخواند) شیطان بر او جرأت نموده و او را به گناهان بزرگ وا می‌دارد.

امام ششم فرمود: هنگامی که انسان نماز را در اول وقت خواند، نوری سفید و پاکیزه به آسمان می‌رود و می‌گوید: خدا تو را حقظ کند که مرا حفظ کردی و برعکس اگر کسی نسبت به وقت نماز مراقبت نکند سیاهی تاریک بالا رفته و می‌گوید: مرا ضایع ساختی خدا تو را ضایع کند.

جایگاه نماز اوّل وقت به گونه‌ای است که حتی جهاد و جنگ در راه خدا نیز باعث نمی‌شود تا انسان آن را از اول وقت به تأخیر بیندازد هنگامی که امام علی ـ علیه السلام ـ در جنگ صفّین سرگرم نبرد بود در میان هر دو صف کارزار مواظب وضع آفتاب بود (تا ببیند کی ظهر می‌شود تا نماز ظهر را بخواند) ابن عباس عرض کرد یا امیرالمؤمنین این چه کاری است؟ فرمود: منتظر زوال هستم تا نماز بخوانم. ابن عباس گفت: آیا حالا وقت نماز است با این سرگرمی به جنگ؟ فرمود: چرا با ایشان می‌جنگیم؟ تنها به خاطر نماز با آنان نبرد می‌کنیم.

امام حسین ـ علیه السلام ـ نیز در ظهر عاشورا وقتی که وقت نماز فرا رسید نماز را به همراه اصحاب در اول وقت اقامه کردند. سعید بن عبدالله حنفی هنگام نماز امام، جلوی او ایستاد و همه تیرهای دشمن را که به سوی امام می‌آمد به جان خرید تا آنجا که نماز امام پایان یافت. و او غرق در خون، اولین شهید نماز در جبهه کربلا شد.

همچنین به تأخیر انداختن نماز از اول وقت یکی از مصادبق استخفاف و سبک شمردن نماز است که در روایات بسیاری مورد نکوهش شدید قرار گرفته است. تا جائی که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند: «لیس منّی من استخفّ بصلاته» از (امّت) من نیست کسی که نماز را سبک بشمارد.
امام صادق ـ علیه السلام ـ نیز در آخرین لحظات زندگی خود خطاب به همه فامیل‌ها و بستگان خود فرمودند:

«إنّ شفاعتنا لاتناولُ مستخنّاً بالصلوة» همانا شفاعت ما (اهل بیت) به کسی که نماز را سبک بشمارد نمی‌رسد حضرت امام(ره) در کتاب آداب نماز می‌نویسند: «… پس، از اوقات آن (نماز) حتی‌الامکان محافظت کن. و اوقات فضیلت آن را انتخاب کن که در آن نورانیّتی است که در دیگر اوقات نیست. و اشتغالات قلبیّه خود را در آن اوقات کم کن بلکه قطع کن. و این حاصل شود به اینکه اوقات خود را موظّف و معیّن کنی و برای نماز که متکفّل حیات ابدی تو است، وقتی خاصّ تعیین کنی که در آن وقت کارهای دیگر نداشته باشی و قلب را تعلّقاتی نباشد؛ و نماز را با امور دیگر مزاحم قرار مده تا بتوانی قلب را راحت و حاضر کنی.»

فلسفه اهمیت نماز اول وقت
در مورد فلسفه اهمیّت نماز اول وقت و آثار و فواید آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) عادت دادن شخص به نظم.
ب) وجود نشاط، آمادگی و حضور قلب بیشتر در اول وقت.
ج) زمینه‌سازی جهت برگزاری جماعت بزرگ و اُنس و اُلفت و اتّحاد بیشتر مسلمانان.

توضیح آنکه: وقتی جامعه اسلامی مقیّد به خواندن نماز اول وقت باشند در هر منطقه غالب مردم هم‌زمان به نماز خواهند ایستاد این مسأله آمادگی آنان را برای جماعت و ایجاد صفوف گسترده و پرجمعیت بیشتر می‌کند. در حالی که نماز در غیر اوّل وقت، در بین زمانهای مختلف پراکنده می‌شود و از اجتماع و شکوه عبادی و اُنس و اُلفت مؤمنان در مراکز دینی می‌کاهد.

د) در روایتی از امام رضا ـ علیه السلام ـ می‌خوانیم: وقتی وقت نماز فرا رسید نماز را در اول وقت بجای آر زیرا که نمی‌دانی در وقت بعدی چه اتفاقی خواهد افتاد.» (و شاید در اثر اتفاق یا حادثه‌ای نتوانی نماز را بجای بیاوری)
ه) نماز، از کارهای خیر بلکه از بهترین کارهای خیر محسوب می‌شود (حیّ علی خیر العمل) و تعجیل در کار خیر، در هر حال خوب و پسندیده است.

حدیث اخلاقی:
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: همانا پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرستاد لشکری را پس چون که برگشتند فرمود: آفرین باد بر گروهی که به جای آوردند جهاد کوچک را، و به جای ماند بر آن‌ها جهاد بزرگ. گفته شد ای پیغمبر خدا جهاد بزرگ چیست؟ فرمود: جهاد نفس است.
در روایات معصومین علیهم السلام تاکید زیادی بر خواندن نماز در اول وقت شده و آثار و ثواب های زیادی برای آن برشمرده شده است. مانند: دو برابر شدن ثواب نماز، مورد محبت الهی قرار گرفتن و … . علما هم با توجه به همین موضوع، مردم را سفارش به انجام نماز در اول وقت نموده و آن را از اصول مهمّ سیر و سلوک و قُرب به سوی خدا و کمال انسانی دانسته اند.

بهترین وقت برای خواندن نماز صبح:
یکی از اصحاب امام صادق (ع) به آن حضرت عرض کرد: یا ابا عبد اللَّه! مرا از بهترین وقت براى خواندن نماز صبح آگاه فرما. امام (ع) فرمود: هنگام طلوع فجر؛ زیرا خداوند مى‌فرماید: «به تحقیق که قرآن فجر مشهود است.
یعنى، نماز صبح را هم فرشتگان روز و هم فرشتگان شب مشاهده می­کنند. پس اگر بنده‌اى نماز صبح خود را به هنگام طلوع فجر بخواند، ثواب آن دو بار در نامه اعمال او نوشته مى‌شود، هم فرشتگان روز مى‌نویسند و هم فرشتگان شب.
عطر نماز اول وقت:
حضرت موسى بن جعفر (ع): «[عطر] نمازهاى واجب که در اول وقت و با آداب و حدود مخصوص به خود خوانده مى‌شوند، از برگ­ها و ساقه‌هاى نو رسیده و شاداب و با طراوت آس خوشبوتر است. پس بر شما است که نماز [واجب] را در اول وقت آن بجاى آورید.

نماز اول وقت محبوب خدا:
زُراره از امام باقر (ع) می پرسد: خداوند کار شما را به صلاح آورد، اداى نمازها در اول وقت آن بهتر است، یا در وسط وقت، یا در آخر وقت؟ امام (ع) فرمود: در اول وقت. رسول خدا (ص) فرمود: «خداوند عزّ و جلّ، کارهاى نیک را موقعى دوست دارد که در انجام آن تعجیل شود.

نماز اول وقت دعا گوی نمازگزار:
امام صادق (ع): «هر که نمازهاى واجب را در اول وقت بخواند و درست ادا کند، فرشته آن را پاک و درخشان به آسمان رساند و آن نماز فریاد زند خدا تو را حفظ کند چنانچه حفظم کردی و تو را به خدا سپارم چنانچه مرا به فرشته‌اى کریم سپردى و هر که بدون عذر بعد از وقتش، آن را بدون دقت و ارتباط معنوی لازم بخواند، فرشته آن را سیاه و تاریک بالا برد و آن نماز فریاد کشد خدا ضایعت کند چنانچه ضایعم کردى و رعایتت نکند چنانچه رعایتم نکردى.

سفارش علما به نماز اول وقت
علمای بزرگ هم با توجه احادیث وارد شده در این موضوع، مردم را سفارش به انجام نماز در اول وقت نموده و آن را از اصول مهمّ سیر و سلوک و قُرب به سوی خدا و کمال انسانی دانسته اند. و نیز یکی از نکات مشترک در زندگی تمام علما و مراجع بزرگوار شیعی اقامه نماز در اول وقت است.
آیت الله العظمی بهاء الدینی(ره) در توصیه ای عرفانی همگان را این گونه پند می دهند: «اگر می‎خواهید برکاتی نصیب تان شود نماز اول وقت بخوانید.»
آیت الله اراکی و آیت الله بهجت در جواب این سوال که برای اِزدیاد محبت به حضرت حق و ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف چه کنیم؟ مرقوم فرمودند: گناه نکنید و نماز اول وقت بخوانید.

مرحوم سید مرتضی(ره) در هنگام مرگ وصیت کردند که: «تمام نمازهای مرا که در طول عمرم خوانده‎ام به نیابت از من دوباره بخوانید.» وقتی از علت آن سوال کردند، این طور جواب فرمودند: «من علاقه‎مند به نماز و عاشق راز و نیاز با خدا بودم و از آن لذت فراوان می‎بردم و همیشه قبل از رسیدن وقت نماز برای آن لحظه شماری می‎کردم. به همین دلیل شاید نماز‎های من صد در صد خالص برای خدا نبوده و لذت روحی خودم در به جا آوردن آن ها نقش داشته و نمازی که یک درصد هم برای غیر خدا باشد، شایستة‌ در‎گاه خدا نیست.»

آیت الله قاضی از عرفای بزرگ زمان می باشند ، عالم عارف بزرگواری که شاگردانی بزرگ تربیت و به حوزه علمیه و جامعه تحویل دادند.
به نقل آیت الله مصباح یزدی، آیت الله العظمی بهجت (ره) از استاد خویش آیت الله قاضی نقل می کردند که ایشان می فرمود:
«اگر کسی نماز واجبش را اول وقت بخواند و به مقامات عالیه نرسد مرا لعن کند! و یا فرمودند: به صورت من تف بیندازد.»

یکی از ویژگی های آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره) اهتمام شان به اقامه نماز به ویژه نماز صبح در اول وقت بود. ایشان کسی است که نماز جماعت صبح در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها را بنیان گذاردند. خود ایشان در یادداشتی این گونه می فرمایند: «هنگامی که در قم سکونت کردم (۱۳۴۳) صبح ها در حرم حضرت معصومه (س) اقامة نماز جماعت نمی‎شد و من تنها کسی بودم که این سنت را در آن جا رواج دادم و از شصت سال پیش به این طرف صبح زود و پیش از باز شدن درهای حرم مطهر و زود‎تر از دیگران می‎رفتم و منتظر می ایستادم. در زمستان ها بیلچه‎ای کوچک به دست می‎گرفتم و راه خود را به طرف صحن باز می‎کردم تا خود را به حرم برسانم. در آغاز خود به تنهائی نماز می‎خواندم. تا پس از مدتی یک نفر به من اقتدا کرد و پس از آن افراد دیگر هم آمدند و به این ترتیب نماز جماعت را در حرم آغاز کردم».

حضرت امام خمینی(ره) نماز اول وقت را به هیچ چیزی ترجیح نمی دادند، حجت الاسلام انصاری این خاطره را درباره اهمیت نماز اول وقت در سیره عملی امام خمینی نقل می کنند:امام در روزهای آخر عمرشان می‎خواستند بخوابند به من فرمودند: اگر خوابیدم برای اول وقت نماز صدایم بزن گفتم: چشم، دیدم اول وقت شد و امام خوابیده‎اند حیفم آمد صدای شان بزنم ـ عمل جراحی، سرم به دست، گفتم صدایشان نزنم بهتر است. چند دقیقه‎ای از اذان گذشت و امام چشم های شان را باز کردند. گفتند:‌ وقت شده؟، گفتم: بله. امام فرمودند: چرا صدایم نزدی؟ گفتم: ده دقیقه بیش تر وقت نگذشته است. گفتند: مگر من به شما نگفتم ـ امام سپس فرزندش را صدا زدند که «احمد بیا» و فرمودند: ناراحتم، از اول عمرم تا حالا نمازم را اول وقت خوانده‎ام چرا الان که پایم لب‎گور است، ده دقیقه تأخیر افتد.

اهمیت نماز اول وقت